Pod nazwą arteterapia kryje się terapia z wykorzystaniem sztuki. Sztuką w tym kontekście jest tworzenie oparte o rysowanie, malowanie, rzeźbienie, pracę z kolażem. Dzięki przelaniu „na papier” tego, co czujemy w formie koloru, kształtu lub symbolu, uwalniamy ukryte głęboko emocje i docieramy do nieuświadomionych często potrzeb i emocji. To z kolei wpływa na zrozumienie swojej sytuacji i daje przestrzeń do wprowadzenia zmian. Jak czerpać pełnymi garściami z leczniczej mocy sztuki? Dowiedz się, jak działa arteterapia i kiedy warto wykorzystać jej potencjał.
Czym jest i czemu służy arteterapia?
O pozytywnym wpływie sztuki na człowieka mówi się już od dawna. Nawet w starożytności uznawano, że otaczanie się dziełami sztuki oraz naturą ma kojący wpływ na człowieka. Jednak za początek arteterapii uznaje się dopiero rok 1942, kiedy to Adrian Hill po raz pierwszy użył tego terminu, opisując, jak działa tworzenie sztuki na pacjentów jednego ze szpitali dla weteranów wojennych. Sam termin „arteterapia” oznacza wykorzystanie sztuki do celów terapeutycznych. Warto podkreślić przy tym, że „sztuka” rozumiana jest tutaj na różne sposoby. Oddziaływanie terapeutyczne może bowiem odbywać się poprzez rzeźbę, muzykę i dźwięk czy też ruch i taniec. Wykorzystanie różnorodnych środków artystycznych ma prowadzić przede wszystkim do zmiany zachowania, myślenia i odczuwania. Co ważne, terapia sztuką odbywa się przez proces twórczy i analizę stworzonego dzieła, co może być dla niektórych znacznie łatwiejsze i dające większe poczucie bezpieczeństwa, niż typowa psychoterapia.
Jakie formy może przybierać arteterapia?
Do szerokiej rodziny arteterapii zaliczamy terapię przez sztukę opartą na działaniach plastycznych (arteterapia, plastykoterapia), na pracy ze słowem i książką (biblioterapia), na pracy z muzyką (muzykoterapia) czy tańcem (choreoterapia). Jednak każda z tych dziedzin jest też osobnym, dużym obszarem wiedzy, który jest traktowany jako osobna specjalizacja.\
W samej arteterapii opartej na sztukach wizualnych możemy wyróżnić wiele technik pracy działających odprężająco i umożliwiających swobodną ekspresję, pozwalających odzyskać równowagę wewnętrzną, ale też ułatwiających wchodzenie w relacje międzyludzkie. To, jakie cele terapeutyczne zostaną osiągnięte, zależne jest m.in od uważności arteterapeuty i doboru konkretnych ćwiczeń pod potrzeby klienta i od zaangażowania samego klienta w proces arteterapii.
Do technik twórczych w arteterapii możemy zaliczyć samo rysowanie, malowanie, ale też kolaż, pracę w glinie, instalacje przestrzenne, pracę na różnych tekstyliach oraz ostatnio coraz bardziej popularną pracę z na komputerze z różnymi programami pozwalającymi na działania on-line (arteterapia cyfrowa).
Wartą uwagi dziedziną terapeutyczną jest muzykoterapia. Warto tutaj odnieść się do badań, przeprowadzonych w 2011 r. przez Gillian Howell na grupie dzieci uchodźców i imigrantów. Jak się bowiem okazało, wspólne komponowanie muzyki otworzyło im drogę do budowania relacji społecznych, a także wzmocniło ich samoocenę. Co więcej, obcowanie z muzyką prowadzi również do uspokojenia i rozluźnienia, poprawy nastroju i redukcji lęku, co z powodzeniem wykorzystuje się w pracy z osobami, które doświadczyły traumatycznych wydarzeń. W praktyce wykwalifikowany arteterapeuta może łączyć ćwiczenia arteterapii z działaniami opartymi na technikach muzykoterapii, biblioterapii oraz pracy z ciałem i ruchem.
Jaka jest rola relacji terapeutycznej w arteterapii?
W tym miejscu warto podkreślić rolę relacji terapeutycznej, która ma niezwykle istotny wpływ na to, jak działa arteterapia na konkretną osobę. Taka relacja to bowiem jeden z podstawowych mechanizmów oddziaływania terapii przez sztukę. Kluczowe znaczenie mają tutaj dwa zjawiska:
- przeniesienie – w tym przypadku proces twórczy wiąże się z silną, choć nieświadomą reakcją emocjonalną, a uczucia te stają się dla terapeuty cennym źródłem informacji,
- przeciwprzeniesienie – to swoista odpowiedź terapeuty na dzieło, stworzone przez pacjenta i emocje, jakie towarzyszyły jego wykonaniu.
Aby jednak takie działania mogły zachodzić, konieczne jest stworzenie odpowiedniej relacji terapeutycznej – pomiędzy terapeutą i pacjentem. Tylka relacja, oparta na poczuciu bezpieczeństwa, szacunku i zaufaniu warunkuje to, jak działa arteterapia i jakie efekty przynosi.
Sztuka tutaj jest przede wszystkim narzędziem i środkiem do wyrażenia siebie przez pacjenta. Kluczem jednak do zrozumienia tej metafory i przeniesienia, jakie zachodzi między pacjentem a jego dziełem, jest arteterapeuta, który dzięki bezpiecznej więzi terapeutycznej i sprecyzowanym pytaniom dopasowanym do procesu, może pomóc klientowi zrozumieć, co się w nim dzieje i jak może dalej działać, aby polepszyć swój dobrostan psychiczny.
Wgląd i oczyszczenie – jak działa arteterapia w praktyce?
Niezwykle istotnym mechanizmem oddziaływania arteterapii jest również katharsis, czyli wewnętrzne oczyszczenie. Dzięki terapii sztuką, możliwe staje się dotarcie do skrywanych obszarów podświadomości, tłumionych emocji i głęboko ukrytych konfliktów. To z kolei daje szansę na ich odreagowanie w bezpiecznym środowisku. Aktywność twórcza pomaga przywrócić równowagę emocjonalną, a sama ekspresja jest skutecznym środkiem wyrażania uczuć, również tych nie do końca uświadomionych.
To, jak działa arteterapia, zależy jednak w znacznej mierze od arteterapeuty, który musi dostrzec, zrozumieć, a następnie przepracować problem. Wgląd w siebie i w swoje emocje jest jednak możliwy jedynie wówczas, gdy terapeuta nie ingeruje w proces twórczy, a jedynie towarzyszy w zrozumieniu i dalszej przemianie.
Dla kogo jest arteterapia?
Arteterapeuci specjalizują się w wielu obszarach pracy i pomagają swoją wiedzą zarówno dzieciom, jak i dorosłym, seniorom, osobom zmagającym się z różnymi dysfunkcjami, chorobami i kryzysami psychicznymi. Decydując się na skorzystanie z usług arteterapeuty, warto sprawdzić, w czym się specjalizuje, bo tak jak w innych terapeutycznych obszarach, tak i tutaj terapeuci mogą mieć większe umiejętności i zamiłowanie do pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym, szkolnym lub z dorosłymi. Mogą prowadzić rozwojowe warsztaty arteterapii albo sesje indywidualne.
Arteterapia coraz mocniej wkracza w oferty różnych ośrodków rozwojowych i terapeutycznych, a także na oddziały dzienne psychiatryczne oraz do całodobowych placówek medycznych. Obserwuje się wzrost pojedynczych wydarzeń rozwojowych mających w nazwie arteterapię oraz wykorzystanie tych technik w ośrodkach kulturalnych, w domach spokojnej starości, w placówkach wsparcia dla osób z niepełnosprawnościami fizycznymi i psychicznymi.
Arteterapia to prawdziwy zasób dla dzisiejszego świata i warto z niego skorzystać. Sztuka bowiem była, jest i będzie częścią naszego świata, a jej walory terapeutyczne są nieodzowne. Wystarczy po nie sięgnąć. Tym bardziej że w arteterapii nie liczy się talent ani umiejętności plastyczne. Chodzi w niej o swobodne i ekspresyjne wyrażanie swoich emocji i przeżyć dla lepszego zrozumienia siebie. Dzięki temu zrozumieniu klient może wprowadzić zmiany, które zaowocują lepszym zdrowiem psychicznym i życiem w zgodzie ze sobą.
Skontaktuj się ze mną, by umówić się na sesję!
